İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının 19.02.2024 tarih ve 21 sayılı yazısına konu SHOW TV logosuyla yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşun 12,19,26.01.2024 ve 16.02.2024 tarihlerinde saat 20:00’da yayınladığı "Kızılcık Şerbeti" isimli dizi film yayınına ilişkin uzman raporu ile video görüntülerinin incelenmesi ve değerlendirilmesiyle yapılan görüşmeler sonucunda;
Bahse konu yayına ilişkin uzman raporunda ayrıntıları belirtildiği üzere, SHOW TV logosuyla yayın yapan medya hizmet sağlayıcı kuruluşta 12,19,26.01.2024 ve 16.02.2024 tarihlerinde saat 20:00’da yayınladığı "Kızılcık Şerbeti isimli dizi filmin; 12.01.2024 tarihinde yayınlanan bölümde "Peros" marka deterjanın ürün yerleştirme uygulamasında; “Aa Hayat. Ay dur dur. Ay ben bunu çok severek aldım biliyorsun. Biz bunu kuru temizlemeye mi versek? Ne yapsak?- Merak etme abla. Bu giysilerin hem renklerini koruyor hem de kolajen serum ile canlandırıyor. - Aa, ne güzelmiş maşallah.- Evet abla. Hem de giysilerin renkleri capcanlı kalıyor. - Her şey alt üst oldu. Bari çamaşırlar iyi olsun. “Ardından Pembe "Peros" marka deterjanı eline almaktadır ve deterjan yakın açıyla gösterilmektedir. Deterjan kapağı açılmaktadır ve Pembe deterjanı koklamaktadır”.- Harikaymış. Pembe deterjan kutusunu çamaşır makinesinin üstüne bırakmaktadır ve o sırada Hayat çamaşırları makineye yerleştirmeye devam etmektedir.”,
19.01.2024 tarihinde yayınlanan bölümde "Domestos" marka deterjanın ürün yerleştirme uygulamasında; “Sabah lavaboyu temizlemiştim, küveti unutmuşum. Şuraları da güzelce temizleyim. "Domestos" marka deterjan yakın çekimle gösterilmektedir ve Doğa deterjanı eline almaktadır. Bu esnada Nilay banyoya girmektedir.- Doğa ne yapıyorsun?- Ben de nerede kaldı bu diyordum.- Hijyen atağı mı geçiriyorsun yoksa?- Ee Cemre burada yıkanıyor. Buraların temiz olması çok önemli. Ejderha moduna bağladım valla. - Bak orada haklısın işte. Gel iki elti mikroplara karşı savaş açalım. - Bence de bu konuda birlik olabiliriz. - Aynen öyle elticanım birlikte temizleyelim. Devam eden sahnede Doğa ve Nilay küvete deterjan dökerek birlikte küveti fırçalamaktadır.”,
26.01.2024 tarihinde yayınlanan bölümde "Nescafe" marka kahvenin ürün yerleştirme uygulamasında; “Değişen sahneyle Kıvılcım, Nescafe kahvenin kapağını açıp koklamaktadır. Üzerinde "Nescafe" yazısı bulunan iki bardağa kahve koymaktadır. Ardından üzerine su eklemektedir ve Çimen'le bardaklarından birer yudum almaktadırlar.” - Bu fincan bir kahveden daha fazlası.- Kesinlikle. Bir fincan fark yaratıyor. Ardından Kıvılcım ve Çimen keyifle kahvelerini yudumlayıp mutfaktan çıkmaktadır.”,
16.02.2024 tarihinde yayınlanan bölümde "Ariel" marka deterjanın ürün yerleştirme uygulamasında; “Nursema bak bunlar özel seriymiş. Çok az kişide varmış. - Ay evet anne biliyorum. Ay sana da çok yakışacak.- Yaa. Nilay elinde içecek bulunan bardakla odaya gelmektedir. - Ay anne bunlar çok güzel. Keşke bana da alsaydın. - Tamam yavrum, bakarız sana da. O elindeki şerbete dikkat et ama bak dökülmesin. - Aşk olsun anne. Dur bakayım. Nilay'ın elindeki içecek kıyafetin üzerine dökülmektedir.- Ay gitti canım elbiseler. O kadar da özenle seçmiştim. Eh Nilay.- Ay bu lekeler de çıkmaz şimdi. Görüyor musunuz yine nazara geldik. - Ah Nilay ya, annem o kadar söyledi sana. Neyse Allah'tan bir çözümü var. Gelin benimle.- Aaa. Nursema kıyafeti çamaşır makinesine atmaktadır. Çamaşır makinesinin üzerinde "Ariel" marka deterjanlar görülmektedir. ..- Siz merak etmeyin. Soğuk suda bile bir yıkamada tertemiz oluyor. Siz bana güvenin ya. Hadi ben kaçtım. - İyi hadi bakalım. Değişen sahneyle Pembe çamaşır makinesinden gömleği çıkarmaktadır ve memnuniyetle bakmaktadır. O sırada çamaşır makinesinin üzerinde "Ariel" marka deterjanlar görülmüştür.
Bilindiği üzere, ürün yerleştirme uygulamasına ilişkin esaslar, Yayın Hizmeti Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik'in 14. maddesi 3. fıkrasında; "Genel olarak, ürün yerleştirme, programın bütünlüğünü bozmamalıdır. Ürün yerleştirmede; program içine yerleştirilen ürünlere aşırı vurgu yapılmasına izin verilmez. Program içerisine yerleştirilen ürün ve hizmetlerin tekrarlar halinde sunulması veya gösterilmesi; ürün veya hizmetin özelliklerinin övülmesi ya da benzeri diğer ürün ya da hizmetlere göre belli bir ürüne yönelik tercih bildirilmesi, ürünlere veya hizmetlere özel tanıtıcı atıflar yaparak ürün veya hizmetlerin kiralanmasının veya satın alınmasının doğrudan teşvik edilmesi, ürüne ilişkin detaylı bilgi verilmesi ve farklı çekim teknikleriyle ürünün ön plana çıkarılması yasaktır." düzenlemesi ile aynı maddenin 4. fıkrasında; "Ürün yerleştirme ile program içerisine yerleştirilen ürün, programın bir parçasıymış gibi doğal mecrasında kullanılmalıdır." şeklinde belirlenmiştir.
Mevzuat hükümleri bağlamında, ürün yerleştirmenin program bütünlüğünü bozmama, program içine yerleştirilen ürünlere aşırı vurgu yapılmama, farklı çekim teknikleriyle ön plana çıkarılmama yönlerinden çeşitli sınırlamalara tabi olduğu görülmektedir.
Yukarıda deşifreleri ve betimlemelerine yer verilen ihlale konu dizi filmde, "Peros", "Domestos", "Nescafe" ve "Ariel" marka ürünlerin ürün yerleştirme uygulamasıyla tanıtımında yer verilen sahnelerin önceki ve sonraki sahnelerin akışıyla değerlendirildiğinde karakterlerin yan yana dahi bulunmadıkları, söz konusu sahnelerin dizi filmin senaryosunun bir parçası olmaktan ziyade senaryoya müdahale edildiği ve bu ürünlerin tanıtımına yönelik olarak sahnelerin kurgulandığı, program içerisine yerleştirilen ürünlerin, yakın çekim teknikleri kullanılarak özellikle vurgulandığı ve ön plana çıkarıldığı görülmektedir. Ürün yerleştirmeye ayrılan süre de göz önüne alındığında yer verilen tanıtımların ürün yerleştirme niteliğini aşarak ürünlerin reklamı haline dönüştüğü, dolayısıyla "Kızılcık Şerbeti" isimli dizi filmin başında ve sonunda ürün yerleştirme yapıldığına dair bilgi verilmiş olsa da mezkur sahnelerde ürün yerleştirme uygulamasına aykırı olarak "Peros", "Domestos", "Nescafe" ve "Ariel" markalı ürünlerin program süresince muhtelif zaman dilimlerinde ürün yerleştirme uygulamasının ekrana getirilmek suretiyle marka ve ürünlere aşırı vurgu yapılarak ürünlerin tanıtım ve satın alınmasının teşvik edildiği kanaatine varılmıştır.
Bu nedenle mezkur yayında, 6112 sayılı Kanun'un 13’üncü maddesinin üçüncü fıkrasının ihlal edildiği sabit görülmüştür.
Bu itibarla;
6112 sayılı Kanun'un 13’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan "Ürün yerleştirmenin, medya hizmet sağlayıcının editoryal bağımsızlığını ve sorumluluğunu etkilemesine izin verilmez. Ürün yerleştirmede, ürün veya hizmetlerin kiralanması veya satın alınması doğrudan teşvik edilemez ve ürüne aşırı vurgu yapılamaz..." hükmünün ihlali nedeniyle,
6112 sayılı Kanun'un 32’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “8’inci maddenin birinci fıkrasının diğer bentleri ile ikinci ve üçüncü fıkralarında ve bu Kanunun diğer maddelerinde belirlenen ilke, yükümlülük veya yasaklara aykırı yayın yapan ve/veya bu Kanun hükümleri kapsamında Üst Kurul tarafından belirlenen yükümlülüklerini yerine getirmeyen medya hizmet sağlayıcıya ihlalin ağırlığı, yayının ortamı ve alanı göz önünde bulundurularak, ihlalin tespit edildiği aydan bir önceki aydaki brüt ticari iletişim gelirinin yüzde birinden yüzde üçüne kadar idari para cezası verilir. İdarî para cezası miktarı, radyo kuruluşları için bin Türk Lirasından, televizyon kuruluşları ve isteğe bağlı medya hizmet sağlayıcıları için onbin Türk Lirasından az olamaz.” hükmü uyarınca idari para cezası uygulanması gerektiği,
a) İhlalin ağırlığı, yayının ortamı ve alanı göz önünde bulundurularak, ihlalin tespit edildiği tarihi itibariyle kuruluşun Ocak 2024 ayına ait ticari iletişim gelir beyanının 274.899.358,82 Türk Lirası olduğu değerlendirilerek, yüzde iki oranı (%2) 5.497.987,00 TL İDARİ PARA CEZASI UYGULANMASINA,
b) İdari para cezasının tebliğinden itibaren bir ay içerisinde, Üst Kurulun T.C. Ziraat Bankası Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Tek İdare Tahsilat Alt Hesabı TR46 0001 0017 6200 9999 9955 88 no’lu hesabına “6112 sayılı kanunun 32’nci maddesine göre ödenen para cezasıdır” şerhiyle ödenmesi gerektiğinin veya 6112 sayılı kanunun 32’nci maddesinin dokuzuncu fıkrası uyarınca, tebliğden itibaren en geç onbeş gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava açılabileceğinin, dava açma süresi (onbeş gün) içerisinde peşin ödeme yapılması halinde, 5326 sayılı Kanunun 17 nci maddesinin altıncı fıkrası uyarınca cezanın dörtte üçünün tahsil edileceğinin ve taksitlendirme talebinde bulunulabileceğinin, peşin ödemenin kanun yoluna müracaat hakkını engellemeyeceğinin, en geç 1 aylık süre içerisinde ödenmeyen idari para cezasının, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilmek üzere Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenecek tahsil dairesine gönderileceğinin bildirilmesine,
c) 6112 sayılı Kanun'un 32’nci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “(…) 8’inci maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (d) bentleri dışındaki bentlerini, aynı maddenin ikinci fıkrasını ve bu Kanunun yayın hizmetlerinde ticari iletişimi düzenleyen hükümlerinden herhangi birini yaptırım kararının tebliğinden itibaren bir yıl içinde yirmiden fazla ihlal eden medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yayını beş güne kadar durdurulur. Bir yıl içinde aynı ihlalin tekrarı halinde, medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yayınının beş günden on güne kadar durdurulmasına; ihlalin ikinci tekrarı halinde ise yayın lisansının iptaline karar verilir. …” hükmü uyarınca işlem tesis edileceği hususunun yapılacak tebligatta bildirilmesine,
Üst Kurul Üyesi Dr. Necdet İPEKYÜZ, Tuncay KESER ve İlhan TAŞCI’nın karşı oyları ve oy çokluğu ile karar verildi.